آیا مخترعان و دانشمندان بزرگ مثل ادیسون به جهنم می‌روند؟

/۰ دیدگاه /در /توسط

کد 5411

متن شبهه یا سوال:

آیا مخترعان و دانشمندان بزرگ مثل ادیسون که با اختراع و دانش خود خدمت کرده اند به جهم می‌روند و عذاب می‌شوند؟

پاسخ اجمالی

در ابتدا اين نكته حائز اهميت است كه ما معتقد نيستيم تنها شرط ورود در بهشت مسلمان بودن است زيرا مشكل كفر و دوري از اسلام مربوط به افرادي است كه حقانيت دين اسلام بر آن ها آشكار و واضح گشت، ولي از روي تعصب و يا عناد و يا هواي نفس و يا عوامل ديگر از حق پيروي نكردند. اين افراد قطعا در قيامت در عذاب خواهند بود.
اما كساني كه در كشف حقيقت كوتاهي نكردند، ولي دين حق را نيافتند و يا اصلا در محيطي بودند كه امكان دسترسي به دين حق نداشتند و يا خوب به آن ها معرفي نشده، به آنان منكر و مخالف اطلاق نمي‌شود كه مستحق عقوبتي باشند.

اين گروه در فرهنگ دين به عنوان مستضعفان فكري و فرهنگي شناخته مي‌شوند. اگر واقعاً و حقيقتاً به دنبال حقيقت و دين حق بودند، اما به دلايلي بر آن دست نيافتند، ولي بر اساس باورهاي فطري و عقلي و يا ديني كه داشتند، مؤمن بودند و انسان هاي درستكار بودند، مورد عفو الهي اند.

در قرآن هم خداوند مي‌فرمايد: ما از هر كس بيش از اندازه وسع و توانش تكليف نمي‌خواهيم (بقره، آيه 282)، پس محاسبه اعمال آنان، و بهشتي بودن يا نبودن و رتبه آنها در بهشت بر پايه عدل خداوندى به نسبت توانشان و ميزان مطابقت اعمال و كردار آنها با امور وجداني و فطري و عقلاني بشري و علم و باورهاي ديني آن ها صورت مي‌گيرد.

لذا اگر مخترعان مورد اشاره در جست و جوی حقیقت و رسیدن به سعادت بوده اند ولی به مقصود نرسیده اند می توان آن ها را به دور از عذاب جهنم دانست.

اما یادآوری این مقدمه در مورد مقصرانی که اعتقاد ندارند و تنها با هدف دنیوی شخصی عملی را انجام می‌دهند ضروری است که قرآن کریم شرط ورود به بهشت را ایمان و عمل صالح می‌داند (آیاتی مانند 25 و 85 سوره بقره) و هیچکدام را به تنهایی برای کسب رضای الهی و نیل به ثواب اخروی کافی نمی‌داند.

کسی کار و یا کشف و اختراعی کند که خدمت به تمام مردم باشد؛ اما به نیت کسب شهرت و ثروت و مانند آن و اصلا خدا و قیامت و بهشتی را در نظر نداشته باشد. بی‌تردید در ازای کار او (به شرطی که دیگر عوامل تحقق خواسته او نیز مساعدت کنند) آنچه به دنبالش بوده نصیبش خواهد شد؛ نه ثواب اخروی و بهشت برین.

دسته دیگری از افراد که ایمانی به آخرت ندارند اما به دلیل حس انسان دوستی بطور خالص به خدمت به خلق می‌پردازند. این افراد تخفیف در عذاب اخروی خواهند داشت البته چون شرط ایمان را نداشته اند بحث ثمره کامل و بخشش کامل و رفتن به بهشت شامل حالشان نیست اما از این تخفیف الهی در عذاب بی‌نصیب نیستند.
بر اساس اين نگرش فعاليت و خدمات غير مسلمانان مثل افرادي كه اعمال نيكي را انجام داده اند همچون مخترعان و مكتشفان و خادمان به بشريت که همان دسته ی سومند، اگر هم پاداش اخروی داشته باشد تخفیف در عذاب آن‌ها است.

شهيد مطهري بعد از بررسي آيات و روايات درباره وضع مخترعان و مكتشفان غير مسلمان مي‌نويسد: «افرادي اين‌چنين كه البته در همه زمان‌ها كم يا بيش پيدا مي‌شوند، حداقل اين است كه در عذاب آن‌ها شاید تخفيف داده شود.»(عدل الهي،شهید مطهری، ص 347)

از پيامبر اكرم(ص) دربارة عبدالله بن جدعان كه از مشركان معروف جاهليت و از سران قريش بود، نقل شده : «كم عذاب ترين اهل جهنم ابن جدعان است، سؤال كردند: چرا؟ فرمود: گرسنگان را سير مي‌كرد.» (محدث نوري، ميرزا حسين، مستدرك الوسايل، موسسه آل البيت، قم، 1408ه.ق، ج7، ص247.)

در نتيجه هرچند در صدق عنوان عمل صالح براي رفتارهاي غير مسلمانان تاملاتي وجود دارد، اما در هر حال كارهاي نيك آنان مورد توجه قرار مي‌گيرد ولی موجب بهشتی شدن آنها نمی‌شود عمده ثمر آن برای آنان همان نیّتی است که داشته اند یعنی رسیدن به آن نیت دنیایی که داشتند و نهایتا تخفیف در آخرت خواهند داشت.

پاسخ تفصیلی

در ابتدا اين نكته حائز اهميت است كه ما معتقد نيستيم تنها شرط ورود در بهشت مسلمان بودن است زيرا مشكل كفر و دوري از اسلام مربوط به افرادي است كه حقانيت دين اسلام بر آن ها آشكار و واضح گشت، ولي از روي تعصب و يا عناد و يا هواي نفس و يا عوامل ديگر از حق پيروي نكردند. اين افراد قطعا در قيامت در عذاب خواهند بود.
اما كساني كه در كشف حقيقت كوتاهي نكردند، ولي دين حق را نيافتند و يا اصلا در محيطي بودند كه امكان دسترسي به دين حق نداشتند و يا خوب به آن ها معرفي نشده، به آنان منكر و مخالف اطلاق نمي‌شود كه مستحق عقوبتي باشند.

شهيد مطهرى (ره) در اين باره می‌گويد:
«اگر كسى در روايات دقت كند، می‌يابد كه ائمه (ع) تكيه‏ شان بر اين مطلب بوده كه هر چه بر سر انسان می‌آيد، از آن است كه حق بر او عرضه بشود و او در مقابل حق، تعصب و عناد بورزد و يا لااقل در شرايطى باشد كه می‌بايست تحقيق و جستجو كند نكند اما افرادى كه ذاتاً و به واسطه قصور فهم و يا به علل ديگر در شرايطى به سر می‌برند كه مصداق منكر و يا مقصر به شمار نمی‌روند، آنان در رديف منكران و مخالفان نيستند. ائمه اطهار بسيارى از مردم را از اين طبقه می‌دانند. اين گونه افراد داراى استضعاف و قصور هستند و اميد عفو الهى درباره آنان می‌رود».

وى از مرحوم علامه طباطبايى نقل می‌كند: «همان طورى كه ممكن است منشأ استضعاف، عدم امكان تغيير محيط باشد، ممكن است اين جهت باشد كه ذهن انسان متوجه حقيقت نشده باشد و به اين سبب از حقيقت محروم مانده باشد». (عدل الهی، شهید مطهری)

اين گروه در فرهنگ دين به عنوان مستضعفان فكري و فرهنگي شناخته مي‌شوند. اگر واقعاً و حقيقتاً به دنبال حقيقت و دين حق بودند، اما به دلايلي بر آن دست نيافتند، ولي بر اساس باورهاي فطري و عقلي و يا ديني كه داشتند، مؤمن بودند و انسان هاي درستكار بودند، مورد عفو الهي اند.

در قرآن هم خداوند مي‌فرمايد: ما از هر كس بيش از اندازه وسع و توانش تكليف نمي‌خواهيم (بقره، آيه 282)، پس محاسبه اعمال آنان، و بهشتي بودن يا نبودن و رتبه آنها در بهشت بر پايه عدل خداوندى به نسبت توانشان و ميزان مطابقت اعمال و كردار آنها با امور وجداني و فطري و عقلاني بشري و علم و باورهاي ديني آن ها صورت مي‌گيرد.

بر اين اساس بدون آنكه بخواهيم در مورد اشخاصي همچون اديسون و… و ماهيت دوري آنان از اسلام قضاوتي بنماييم، اصل اين نكته حائز اهميت و قابل توجه خواهد بود و ممكن است بر اين اساس بسياري از غير مسلمانان اعم از مخترعان و نيكوكاران بزرگ يا افرادي عادي و ساده اهل بهشت گردند.
(در اين خصوص مطالعه كتاب عدل الهي استاد شهيد مرتضي مطهري را توصيه مي‌نماييم)

اما یادآوری این مقدمه در مورد مقصرانی که اعتقاد ندارند و تنها با هدف دنیوی شخصی عملی را انجام می‌دهند ضروری است که قرآن کریم شرط ورود به بهشت را ایمان و عمل صالح می‌داند (آیاتی مانند 25 و 85 سوره بقره) و هیچکدام را به تنهایی برای کسب رضای الهی و نیل به ثواب اخروی کافی نمی‌داند؛ نه ایمان بی‌عمل را (158 سوره انعام) و نه عمل بی‌ایمان را (آیات 15 و 16 سوره هود (علیه السلام) که محور بحث ما در این نوشته همین آیات دسته دوم است که پاسخ سوال را روشن می‌کند. در آیات 15 و 16 سوره هود می‌خوانیم:

«مَن كاَنَ یُرِیدُ الْحَیَوةَ الدُّنْیَا وَ زِینَتهََا نُوَفّ‏ِ إِلَیهِْمْ أَعْمَالَهُمْ فِیهَا وَ هُمْ فِیهَا لَا یُبْخَسُونَ؛ كسانى‌كه زندگى دنیا و زیور و زینتش را بخواهند، ثمره تلاششان را به طور كامل در [همین‏] دنیا به آنان می‌دهیم و در آن چیزى از آنان كاسته نخواهد شد.»

کسی کار و یا کشف و اختراعی کند که خدمت به تمام مردم باشد؛ اما به نیت کسب شهرت و ثروت و مانند آن و اصلا خدا و قیامت و بهشتی را در نظر نداشته باشد. بی‌تردید در ازای کار او (به شرطی که دیگر عوامل تحقق خواسته او نیز مساعدت کنند) آنچه به دنبالش بوده نصیبش خواهد شد؛ نه ثواب اخروی و بهشت برین.

گزیده سخن علامه طباطبایی(ره) در تفسیر این آیات به قرار زیر است:
عمل آدمى تنها نتیجه‏ اى را كه منظور آدمى از آن عمل است به او می‌دهد؛ اگر منظورش نتیجه‏ ى دنیوى باشد نتیجه‏ اى كه نصیب او می‌شود اصلاح و یا رونق شأنى از شوون دنیاى اوست (البته در صورتى كه سایر اسبابى كه در حصول این نتیجه موثرند نیز مساعدت بكنند) و چنین عملى نتایج أخروى در پی نخواهد داشت؛ زیرا کننده کار، قصد آن نتایج را نداشته تا آن نتایج نصیبش شود و صرفِ خوب بودنِ ظاهر عمل هم برای رستگارى آخرت و نعمت های بهشتی كافى نیست و آن را نتیجه نمی‌دهد.

برای مثال: نیکی به مردم و خوش اخلاقی با آنها هم می‌تواند به قصد جاه‏ طلبى انجام شود و هم می‌تواند به نیت پاداش اخروى و تحصیل خشنودى خداى تعالى که اگر به نیت خشنودى خدا انجام نشود برای خدا نباشد باعث اجر و پاداش اخروى و بلندى درجات نخواهد شد.

اما در اینجا دسته سومی وجود دارد. دسته اول کسانی اند که کار نیک را برای رضای خدا و با نیت الهی انجام می‌دهند که ثمره اش را در دنیا و آخرت می‌بینند.

دسته دوم عمل به ظاهر خوب را با نیت شخصی، شهرت، ثروت و … انجام می‌دهد که این شخص به خواسته های دنیایی اش می‌رسد.

اما دسته سوم شخصی است که ایمانی به آخرت ندارد اما به دلیل حس انسان دوستی بطور خالص به خدمت به خلق می‌پردازند. این افراد تخفیف در عذاب اخروی خواهند داشت البته چون شرط ایمان را نداشته اند بحث ثمره کامل و بخشش کامل و رفتن به بهشت شامل حالشان نیست اما از این تخفیف الهی در عذاب بی‌نصیب نیستند.

اگر کسی بی ایمان و یا بی نیت الهی کاری کند که فرهنگ دینی آن را شایسته بداند، خداوند با او در همین دنیا تسویه حساب می‌کند؛ یعنی اثر و نتیجه ای را که او به دنبالش بود و یا پیامد دنیایی آن کار را به صاحب عمل می‌رساند و بر آن عمل مترتب می‌سازد. چنین عملی که از پشتوانه ایمان و نیت الهی برخوردار نیست.

بر اساس اين نگرش فعاليت و خدمات غير مسلمانان مثل افرادي كه اعمال نيكي را انجام داده اند همچون مخترعان و مكتشفان و خادمان به بشريت که همان دسته ی سومند، اگر هم پاداش اخروی داشته باشد تخفیف در عذاب آن‌ها است.

شهيد مطهري بعد از بررسي آيات و روايات درباره وضع مخترعان و مكتشفان غير مسلمان مي‌نويسد: «افرادي اين‌چنين كه البته در همه زمان‌ها كم يا بيش پيدا مي‌شوند، حداقل اين است كه در عذاب آن‌ها شاید تخفيف داده شود.»(عدل الهي،شهید مطهری، ص 347)

پس عمل نيك فردي همچون اديسون نمي‌تواند او را بهشتي گرداند زيرا شرط مهم بهشتي شدن يعني ايمان در او وجود نداشت (برفرض نداشتن ایمان)؛ در تفسير نمونه در اين خصوص مي‌خوانيم:
«از نظر جهان بيني اسلام مطالعه نفس عمل به تنهائي كافي نيست، بلكه عمل به ضميمه، محرك و انگيزه آن ارزش دارد، بسيار ديده شده كساني بيمارستان يا مدرسه يا بناي خير ديگري مي‌سازند و تظاهر به اين هم دارند كه هدف شان صد در صد خدمت انساني است به جامعه‌اي كه به آن مديونند، در حالي كه زير اين پوشش مطلب ديگري نهفته شده است و آن حفظ مقام يا مال و ثروت يا جلب توجه عوام، و تحكيم منافع مادي خود، و يا حتي دست زدن به خيانت هائي دور از چشم ديگران است!.
ولي به عكس ممكن است كسي كار كوچكي انجام دهد، با اخلاص تمام و انگيزه‌اي صد درصد انساني و روحاني. مسلماً خداوند عالم عادل آن ها را محروم نمي‌كند، اما چگونه و چطور؟ جزئياتش بر ما روشن نيست، همين اندازه مي‌توان گفت «خداوند اجر چنين نيكوكاراني را ضايع نمي‌كند» (البته اگر آن‌ها در مورد پذيرش ايمان، مصداق جاهل قاصر باشند، مسئله بسيار روشن تر است). دليل بر اين مسئله علاوه بر حكم عقل، اشاراتي است كه در آيات و يا روايات آمده است.

ما هيچ دليلي نداريم كه جملة « َإِنَّ اللَّهَ لا يُضيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنينَ(هود آيه 115) خداوند پاداش نيكوكاران را ضايع نخواهد كرد» شامل اين‌گونه اشخاص نشود، زيرا محسنين در قرآن فقط به مؤمنان اطلاق نشده است، هم بندهای يوسف در زندان بي‌آن كه او را بشناسند به او گفتند: « إِنَّا نَراكَ مِنَ الْمُحْسِنينَ؛ ما تو را از نيكوكاران مي‌دانيم». (يوسف، آيه 36)
از اين گذشته آيه: «هر كس به اندازه سنگيني ذره اي كار نيك كند آن را مي‌بيند و هر كس به مقدار ذره اي كار بد كند آن را خواهد ديد.» (زلزال، آيه 7 و 8)
به وضوح شامل اين‌گونه اشخاص مي‌شود.

از پيامبر اكرم(ص) دربارة عبدالله بن جدعان كه از مشركان معروف جاهليت و از سران قريش بود، نقل شده : «كم عذاب ترين اهل جهنم ابن جدعان است، سؤال كردند: چرا؟ فرمود: گرسنگان را سير مي‌كرد.» (محدث نوري، ميرزا حسين، مستدرك الوسايل، موسسه آل البيت، قم، 1408ه.ق، ج7، ص247.)
در روايت ديگري مي‌خوانيم كه پيامبر به عدي بن حاتم (فرزند حاتم طائي) فرمود: دفع عن ابيك العذاب الشديد بسخاء نفسه: «خداوند عذاب شديد را از پدرت به خاطر جود و بخشش او برداشت.» (محدث نوري، ميرزا حسين، مستدرك الوسايل، موسسه آل البيت، قم، 1408ه.ق، ج7، ص14)

در نتيجه هرچند در صدق عنوان عمل صالح براي رفتارهاي غير مسلمانان تاملاتي وجود دارد، اما در هر حال كارهاي نيك آنان مورد توجه قرار مي‌گيرد ولی موجب بهشتی شدن آنها نمی‌شود عمده ثمر آن برای آنان همان نیّتی است که داشته اند یعنی رسیدن به آن نیت دنیایی که داشتند و نهایتا تخفیف در آخرت خواهند داشت.

    مطالعه بیشتر

    –

    the14.ir/5411


    برچسب ها: , , , ,
    شاید این موارد نیز مورد علاقه شما باشد
    امام و یارانش در بهشت، یزیدیان در جهنم این همه گریه و زاری برای چیست؟
    می‌خواهم اذانت را عوض کنم، پایه ای؟
    اشتباه خداي محمد در قرآن در سوره واقعه و بلد
    دخترانِ باکره به بهشت می‌روند!
    خاطره، جبرئیل برای مهمانان رهبری غذای بهشتی می‌آورد!
    آتش جهنم و عذاب واقعیت یا تمثیل؟
    استفاده ابزاری زن در اسلام!
    بررسی حدیث خروج ماه صفر و بشارت به بهشت
    0 پاسخ

    دیدگاه خود را ثبت کنید

    تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
    در گفتگو ها شرکت کنید.

    پاسخی بگذارید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    معادله ی امنیتی *